یادداشت سیدعلی نجات، کارشناس مسائل غرب آسیا؛
رمزگشایی از بودجه نظامی هنگفت اعراب در سال 2024
شرایط ژئوپلیتیک و تحولات اوضاع نظامی و امنیتی در منطقه، شرایط گذار نظام بین‌الملل، جنگ اوکراین، افول هژمونی آمریکا، نزاع‌های داخلی و منطقه‌ای و تنش‌های برآمده از جنگ غزه باعث شده است کشورهای شورای همکاری خلیج فارس رویکرد متفاوتی در قبال افزایش حجم هزینه‌های نظامی، تأمین سلاح و نوسازی تسلیحات و تجهیزات نظامی در پیش بگیرند.
به گزارش «راهبرد معاصر»؛ کشورهای شورای همکاری خلیج فارس در سال‌های گذشته بزرگ‌ترین واردکنندگان سلاح جهان بودند و حوزه نظامی بخش بزرگی از بودجه عمومی این کشورها را تشکیل می‌دهد. جنگ رژیم صهیونیستی علیه نوار غزه در اواخر سال 2023 میلادی و تسری تنش و درگیری‌های ناشی از آن به سایر کشورهای منطقه موجب شده است جنگ‌طلبی تل‌آویو به عنصر کلیدی تعیین بودجه سال 2024 میلادی کشورهای منطقه غرب آسیا تبدیل شود.
در شرایطی که بودجه نظامی آمریکا در سال جاری میلادی بیش‌از 831 میلیارد دلار بوده و چیزی حدود 40 درصد مجموع هزینه نظامی جهان را به خود اختصاص داده است، بودجه‌های نظامی دولت‌های غرب آسیا و حوزه خلیج فارس افزایش یافته است.
بعد از عربستان سعودی و امارات، قطر سومین کشور حاشیه خلیج فارس به لحاظ تخصیص بودجه دفاعی است
طبق داده‌های جدید سایت گلوبال فایر پاور که متخصص در حوزه نظامی است، عربستان سعودی در رتبه نخست کشورهای عربی در خرید سلاح قرار دارد. سعودی ها برای بودجه نظامی سال جاری میلادی حدود 71.7 میلیارد دلار تخصیص داده اند. این کشور 61 درصد سلاح خود را از آمریکا و 23 درصد از انگلستان وارد میکند.
وب سایت رسمی دولت امارات متحده عربی میزان هزینه‌های نظامی در بودجه این کشور را بیان نمی‌کند، اما گزارش مرکز بین‌المللی مطالعات راهبردی تأکید میکند، امارات دومین کشور منطقه‌ای به لحاظ هزینه‌های نظامی بعد از عربستان سعودی و 5.7 درصد تولید ناخالص داخلی را به تأمین سلاح اختصاص داده است. امارات برای سال جاری میلادی حدود 15.5 میلیارد دلار بودجه نظامی تخصیص داده است. این کشور 35 درصد سلاح خود را از آمریکا و 28 درصد از فرانسه وارد میکند.
بعد از عربستان سعودی و امارات، قطر سومین کشور حاشیه خلیج فارس به لحاظ تخصیص بودجه دفاعی است. بودجه نظامی این کشور برای سال جاری میلادی بیش از 14 میلیارد دلار و معادل 11 درصد تولید ناخالص داخلی است.
کویت در رتبه چهارم کشورهای شورای همکاری در هزینه‌های نظامی است و در بودجه سال جاری میلادی حدود 10 میلیارد دلار به تأمین سلاح اختصاص داده که نسبت به سال پیش 1 میلیارد دلار افزایش یافته و معادل 12 درصد کل بودجه این کشور است. کویت 34 درصد سلاح خود را از آمریکا و 22 درصد از فرانسه تأمین میکند.
در رتبه پنجم عمان جای دارد که حدود 8 میلیارد دلار برای خرید سلاح اختصاص داده و این مبلغ معادل 15 درصد بودجه اش است. این کشور 37 درصد سلاح خود را از انگلستان و 16 درصد از آمریکا وارد میکند. در نهایت بودجه نظامی بحرین برای سال جاری میلادی حدود 1.5 میلیارد دلار تخصیص یافته که معادل 13 درصد کل بودجه اش است.
البته افزایش بودجه نظامی مختص کشورهای عربی حوزه خلیج فارس نیست، بلکه سایر کشورهای غرب آسیا بودجه نظامی خود را افزایش داده‌اند. به عنوان نمونه، اردن با وجود شرایط سخت اقتصادی میزان هزینه‌های دفاعی در بودجه جدید را به شکل قابل توجهی افزایش داده، به حدود 2 میلیارد دلار از مجموع 17 میلیارد دلار رسانده که در تاریخ این کشور بی‌سابقه است.
دولت ها همواره دغدغه حفظ بقا در نظام بین‌الملل دارند. وجود معمای امنیت و بقا شرایطی است که به موجب آن، دولتها به نیت های یکدیگر اطمینان و اعتماد نداشته باشند. این موضوع حفظ امنیت بازیگران را در قالب کسب و ارتقای توانمندیهای نظامی و تسلیحاتی مطرح میکند. در حقیقت، کنشگران دولتی برای کسب امنیت بیشتر خود را مسلح می‌کنند. در این شرایط، بی‌ثباتی و احساس امنیت کمتر مساوی با خرید تسلیحات بیشتر است.
حمله گسترده رژیم صهیونیستی به نوار غزه، طولانی شدن جنگ و تبعات ناشی از آن موجب شده است کشورهای عربی از بیم بی‌ثباتی و افزایش تنش در منطقه بودجه دفاعی خود را افزایش دهند. نتیجه نظرسنجی جدید مرکز عربی پژوهش‌ها و مطالعات سیاسی قطر که در 16 کشور عربی انجام شده است، نشان می‌دهد 77 درصد افکار عمومی جهان عرب، آمریکا و رژیم صهیونیستی را بزرگ‌ترین تهدید امنیتی برای منطقه می‌دانند.
دولت ها همواره دغدغه حفظ بقا در نظام بین‌الملل دارند. وجود معمای امنیت و بقا شرایطی است که به موجب آن، دولتها به نیت های یکدیگر اطمینان و اعتماد نداشته باشند
شرایط ژئوپلیتیک و تحولات اوضاع نظامی و امنیتی در منطقه، شرایط گذار نظام بین‌الملل، جنگ اوکراین، افول هژمونی آمریکا به عنوان قدرت مسلط در عرصه جهانی و ظهور قدرت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی جدید، نزاع‌های داخلی و منطقه‌ای و تنش‌های برآمده از جنگ غزه باعث شده است کشورهای منطقه به ویژه شورای همکاری خلیج فارس رویکرد متفاوتی در قبال افزایش حجم هزینه‌های نظامی، تأمین سلاح و نوسازی تسلیحات و تجهیزات نظامی در پیش بگیرند.
با توجه به تحولات جاری در منطقه و عرصه بین‌المللی از سویی و افزایش بودجه نظامی کشورهای رقیب ایران از سوی دیگر، تخصیص بودجه مناسب در راستای تقویت بنیه دفاعی و نظامی کشور ضرورتی انکارناپذیر به شمار می‌رود.